Η συναισθηματική έκφραση είναι από τα πιο δύσκολα πράγματα που καλούμαστε να κάνουμε στη ζωή μας. Η δυσκολία αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν είμαστε παιδιά, όπου τα συναισθήματα περιπλέκονται, κάποια είναι πρωτόγνωρα και δεν ξέρουμε πώς ή και αν πρέπει να εκφράσουμε. Υπάρχουν, βέβαια, βασικές αρχές τις οποίες μπορούν οι ενήλικες να ακολουθήσουν, οι οποίες θα δημιουργήσουν ένα πλαίσιο εμπιστοσύνης και ασφάλειας, στο οποίο το παιδί θα μπορεί να εκφραστεί ελεύθερα.

Βασική αρχή είναι η δημιουργία μιας σχέσης αποδοχής και εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ενήλικα και το παιδί. Ο ενήλικας οφείλει να αποδεχτεί το παιδί ακριβώς όπως είναι και να μην το πιέζει να εκφραστεί με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Μόνο μέσα σε ένα πλαίσιο πλήρους αποδοχής και πίστης στο παιδί, αυτό θα μπορέσει να εξερευνήσει τον εαυτό του και να τον βγάλει προς τα έξω.

Τα παιδιά που νιώθουν ότι βρίσκονται σε μια ασφαλή σχέση και σχέση αποδοχής, αισθάνονται ότι ο άλλος ενδιαφέρεται πραγματικά για αυτά και στην πορεία θα θελήσουν να μιλήσουν περισσότερο για τα ίδια. Μιλώντας για τον εσωτερικό τους κόσμο, έρχονται σε επαφή με κομμάτια του εαυτού τους που δεν είχαν άλλοτε εξερευνήσει και αρχίζουν να αποκτούν αυτό-επίγνωση.

Ας δούμε τι μπορεί να κάνει ένας ενήλικας για να χτίσει μια τέτοια σχέση με το παιδί:

Ενεργητική ακρόαση

Στην ενεργητική ακρόαση ακούμε τον άλλον για να τον κατανοήσουμε βαθειά, και όχι για να απαντήσουμε ή να δώσουμε συμβουλές. Το παιδί νιώθει ότι έχουμε πραγματικό ενδιαφέρον για αυτό και κατά συνέπεια αρχίζει να νιώθει ότι αξίζει να μιλήσει για το ίδιο.

Κατανόηση

Την κατανόηση οφείλουμε να την δείχνουμε με κάθε τρόπο, όχι μόνο λεκτικά, αλλά και με τις εκφράσεις του προσώπου μας και τον τόνο της φωνής μας. Δείχνουμε πως οτιδήποτε μας λέει το παιδί είναι πολύ ενδιαφέρον και δίνουμε εκεί όλη μας την προσοχή.

Δεν διακόπτουμε

Αφήνουμε το παιδί να μιλήσει όσο θέλει και για ό,τι θέλει, χωρίς να διακόπτουμε για να πούμε την δική μας απάντηση, ακόμη και αν αυτό το οποίο συζητά δεν φαίνεται τόσο σημαντικό για εμάς.

Δεν αλλάζουμε θέμα

Το παιδί μπορεί να αλλάξει απότομα το θέμα το οποίο συζητούσε, πιθανόν επειδή του είναι δύσκολο να χειριστεί κάποια συναισθήματα και χρειάζεται τον χρόνο του. Μπορεί, επίσης, να έχασε το ενδιαφέρον του για το προηγούμενο θέμα. Σεβόμαστε την ανάγκη του να θέλει να μιλήσει για κάτι άλλο, και παρατηρούμε πως όσο περισσότερο σεβόμαστε αυτήν την ανάγκη, τόσο περισσότερο θα αυξάνεται ο χρόνος συγκέντρωσης του παιδιού σε ένα συγκεκριμένο θέμα.

Αποδοχή συναισθημάτων

Αποφεύγουμε να ερμηνεύουμε εμείς τα συναισθήματα του παιδιού και το αφήνουμε να επιλέξει εκείνο τι συναίσθημα πιστεύει πως νιώθει. Ακόμη και αν κάτι μας φαίνεται αντιφατικό, οφείλουμε να αφήσουμε το παιδί ελεύθερο να εκφραστεί έξω από τις κοινωνικές νόρμες. Επίσης, κάποια συναισθήματα εξωτερικεύονται και σωματικά. Επιτρέπουμε στο παιδί να κάνει ό,τι θέλει (να λερωθεί, να κυλιστεί, να κλάψει, να φωνάξει), βάζοντας το όριο πως δεν επιτρέπεται να θέσει σε κίνδυνο τον εαυτό του ή τους άλλους.

Παροχή παιχνιδιών

Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μπορεί να προβάλλει δικά του συναισθήματα για τον εαυτό του, την οικογένειά του και την κοινωνία. Οφείλουμε να του παρέχουμε παιχνίδια που πριμοδοτούν την φαντασία και την δημιουργικότητα, και που δεν είναι δομημένα και έχουν συγκεκριμένο τρόπο παιξίματος. Το νερό, η άμμος, οι μπογιές, οι κούκλες και ο πηλός, αποτελούν πολύ καλά παραδείγματα μη δομημένου παιχνιδιού.

Τέλος, είναι χρήσιμο να κρατάμε σημειώσεις των συναισθημάτων που εκφράζει το παιδί και προς τα που τα εκφράζει. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να παρατηρούμε την εξέλιξη της συναισθηματικής έκφρασης των παιδιών και ίσως να παρατηρήσουμε το πώς η δική μας στάση επηρεάζει τα συναισθήματα των παιδιών.

Βιβλιογραφία

Moustakas, C. (1953). Children in Playtherapy. McGraw-Hill Book Company, Inc: New York, Toronto, London.